|
Иш ҳақини белгилаш
Ижарага «бир нарса эвазига манфаат асосида тузилган битим» деб таъриф берилган. Бу битим уч хил бўлади:
Биринчиси: Нарсалар манфаати устида тузилган битим. Масалан ҳовли, ҳайвон, от-улов, машина ва шу кабиларни ижарага олиш. Бунда битим нарсанинг манфаати (нарсадан фойдаланиш) устида тузилади.
Иккинчиси: Меҳнатлар устида тузилган битим. Масалан бўёқчи, муҳандис, қурувчи ва шулар каби. Бунда битим меҳнат манфаати устига қурилган бўлади.
Учинчиси: Шахслар келтирадиган манфаат устида тузиладиган битим. Масалан хизматкорлар, ишчилар ва шуларга ўхшашлар каби. Бунда битим шахс кучидан фойдаланиш устида тузилади.
Бу уч турнинг ҳар бирида битим тузиладиган нарса манфаатдир. Айтиб белгилаб қўйиладиган мол эса шу манфаат муқобилига бериладиган нарсадир. Демак иш ҳақини белгилашда таяниладиган асос ўша нарса ёки меҳнат ёки шахс келтирадиган манфаатдир. Иш ҳақи меҳнатга нисбатан меҳнат қилинадиган нарсанинг қиймати ҳам ва унинг нархи ҳам эмас. Ёлланма ишчига нисбатан у ишлаб чиқарган маҳсулот ҳам эмас. Шунингдек ёлланма ишчининг эҳтиёжини тўлиқ қондириш ҳам эмас. Шунингдек иш ҳақини белгилашга турмуш даражасининг юқорилиги ёки пастлигининг дахли йўқ. Демак иш ҳақини белгилашда нарсанинг қийматига ёки нархига ёки ишчи ишлаб чиқарган маҳсулотга ва унинг эҳтиёжини тўла қондиришга қаралмайди. Иш ҳақини белгилашга турмуш даражасининг юқорилиги ёки пастлигининг ҳам дахли йўқ. Аксинча уни белгилашда фақат битта нарсага, яъни манфаатга қаралади. Чунки иш ҳақи бир нарса эвазига манфаат асосида тузилган битимдир. Шунинг учун иш ҳақи ижара битимига асос бўлган манфаатга қараб белгиланади. Иш ҳақининг миқдори ҳақида келишмовчилик пайдо бўлган пайтда иш ҳақи баййина (аниқ исбот) ва ҳужжат билан белгиланмайди. Чунки бунга исботлашнинг дахли йўқ. Зеро бу ерда иш ҳақини исбот қилиш эмас, балки унинг миқдорини билиш ирода қилиняпти. Аксинча иш ҳақини ёллаш битими тузилишига асос бўлган манфаат ҳақида ва бу манфаат эвазига бериладиган нарса миқдори ҳақида билим, тажрибаси бор кишилар белгилайди.
392-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434